Apelacja (łac. appellatio - odwołanie) – odwołanie się od wydanego wyroku. W prawie procesowym apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji. Terminem apelacja określa się też system kontroli odwoławczej odznaczającej się specyficznymi cechami[1]. Apelacja przysługuje wyłącznie od wyroku sądu pierwszej instancji. Od wyroków wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy apelacja przysługuje do sądu okręgowego, natomiast jeśli wyrok w pierwszej instancji zapadł przed sądem okręgowym, sądem drugiej instancji jest sąd apelacyjny. Apelację należy wnosić na piśmie, do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Gdy jednak strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Prawidłowo wniesiona i spełniająca wszelkie wymogi apelacja prowadzi do ponownego rozpatrzenia sprawy, przy uwzględnieniu dodatkowych, zawartych w niej, przesłanek. Niewniesienie apelacji skutkuje uprawomocnieniem się wyroku sądu pierwszej instancji. W postępowaniu cywilnym, które toczy się w trybie postępowania nieprocesowego, apelacja przysługuje również od postanowień sądu pierwszej instancji orzekających co do istoty sprawy. Postępowanie apelacyjne w postępowaniu karnym[edytuj]
Zasadniczą funkcją postępowania apelacyjnego jest funkcja kontrolna[2]. W 1949 roku apelacja została usunięta z polskiego procesu karnego i zastąpiona przez rewizję. W 1995 roku w noweli kodeksu postępowania karnego zmieniono określenie "rewizja" na "apelacja", jednak była to zmiana mechaniczna, nie licząc ograniczenia orzekania na niekorzyść przez sąd odwoławczy[1]. W Polsce system apelacyjny jest systemem postępowania dwuinstancyjnego. Strona, która zaskarża wyrok, może żądać jego kontroli pod względem prawnym i faktycznym. Apelacja może zostać oparta na jednym albo kilku spośród czterech zarzutów: obrazy przepisów prawa materialnego; obrazy przepisów postępowania, jeśli mogło to mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku; błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, jeśli mogło to mieć wpływ na jego treść; rażącej niewspółmierności kary. Dodatkowo w apelacji podnosić można wszelkie zarzuty, które nie mogły być przedmiotem zażalenia. Sąd odwoławczy orzeka w granicach środka odwoławczego, tzn. związany jest kierunkiem apelacji (na korzyść czy na niekorzyść oskarżonego) i jej zakresem (zaskarżenie wyroku w całości czy w części), a jeśli apelację na niekorzyść oskarżonego wniósł prokurator lub pełnomocnik jednej ze stron - także wymienionymi w niej zarzutami. Zasada związania granicami środka odwoławczego nie obowiązuje gdy stwierdzone zostanie istnienie jednej spośród tzw. bezwzględnych przesłanek odwoławczych. Sąd odwoławczy, w rezultacie rozpoznania apelacji, może zaskarżony wyrok utrzymać w mocy, uchylić (wtedy kieruje sprawę do ponownego rozpoznania, bądź umarza postępowanie) a jeżeli pozwala na to zgromadzony materiał dowodowy, ma prawo zmienić zaskarżony wyrok, nie może jednak skazać oskarżonego, który został uniewinniony przez sąd pierwszej instancji. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, sąd ten jest związany wskazówkami i zapatrywaniami prawnymi sądu odwoławczego. Sąd odwoławczy nie przeprowadza postępowania dowodowego. Od tej zasady istnieje wyjątek przewidziany przez art. 452 § 2 k.p.k. „ Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych sytuacjach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyśpieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą. ” Na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności sąd odwoławczy zarządza sprowadzenie go na rozprawę. Może się zdarzyć, że sąd za wystarczającą uzna obecność obrońcy. W takim wypadku, jeżeli oskarżony nie ma obrońcy, sąd wyznacza obrońcę z urzędu. W postępowaniu karnym prawo wniesienia apelacji przysługuje stronom postępowania, czyli: oskarżonemu, prokuratorowi, oskarżycielowi posiłkowemu, oskarżycielowi prywatnemu i powodowi cywilnemu. Historia[edytuj]
Apelację w prawie polskim stosowano pod koniec średniowiecza przed sądami miejskimi i kościelnymi. Do prawa ziemskiego weszła w XVI w. już jako instrument prawny w pełni ukształtowany. Była środkiem służącym do zmiany wydanego wyroku lub jego uchylenia. Toczyła się pomiędzy tymi samymi uczestnikami co w niższej instancji. Złożenie apelacji np. od wyroku sądu grodzkiego oznaczało przekazanie sprawy do Trybunału Koronnego a na Litwie do Trybunału Litewskiego, z jednoczesnym wstrzymaniem wykonania wyroku do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy. Zdarzało się, że część spraw nim trafiła do Trybunału była w drodze apelacji rozpatrywana przez sądy ziemskie, czemu protestowano, gdyż uważano, że sądy równe sobie nie powinny rozpatrywać swych spraw nawzajem[3].
|